Azərbaycanın xarici ticarət balansı

Azərbaycanın xarici ticarət balansı - Dövlət büdcəsinə nəzarət

Azərbaycanın xarici ticarət balansı, ölkənin xarici ticarət əməliyyatlarının vəziyyətini əks etdirən mühüm iqtisadi göstəricilərdən biridir. Bu balans, ölkənin ixracat və idxalat arasındakı fərqi göstərir və iqtisadiyyatda qazancları və itkiləri müəyyən edir. Son illərdə Azərbaycanın xarici ticarət balansında müəyyən dəyişikliklər müşahidə olunur.

Kommersant.az bu yazıda, Azərbaycanda xarici ticarət balansının cari vəziyyəti, qazanc və itkilərini təhlil edərək oxucularına təqdim edir:

Xarici Ticarət Balansının Təsiri və Əhəmiyyəti

Xarici ticarət balansı, bir ölkənin dünya bazarlarında iqtisadi fəaliyyətinin nə qədər səmərəli olduğunu göstərir. İxracat artdıqca, ölkə iqtisadiyyatı daha güclü olur, əks halda isə idxalatın çoxalması ölkə büdcəsində mənfi saldoya səbəb olur. Bu balans həm də milli valyutanın qiymətinə, iqtisadi siyasətə və sosial rifah səviyyəsinə təsir göstərir.

Azərbaycanın İxracatı: Əsas Məhsullar və Sektorlar

Azərbaycanın xarici ticarət balansında ən böyük qazanc neft və qaz ixracından gəlir. Dövlətin əsas gəlir mənbələrindən biri olan neft sektoru, son illərdə dünya bazarlarında qiymətlərin artması ilə Azərbaycanın ixracatını gücləndirib. Bununla yanaşı, qeyri-neft sektoru da artan ixracatla Azərbaycanın xarici ticarət balansını dəstəkləyir.

Neft və qaz: Azərbaycanın ən böyük ixracat məhsulları neft və qazdır. Xüsusilə, Azərbaycanın "Cənubi Qafqaz" və "Şahdəniz" layihələri ilə əlaqədar olaraq qaz ixracı artmışdır. Neftin qiymətlərinin dünya bazarında yüksək olması, Azərbaycan üçün böyük bir qazanc mənbəyi yaradır.
Qeyri-neft sektoru: Qeyri-neft məhsullarının ixracı da artır. Xüsusilə, kənd təsərrüfatı sahəsində Azərbaycanın ixracat həcmi yüksəlir. Statistika Komitəsinin məlumatına görə 2023-cü ilin yekunlarında qeyri-neft ixracının ümumi ixracatdakı payı 20% artıb.

İdxalat və Onun Təsiri

Azərbaycanın xarici ticarət balansının itkisi, əsasən idxalatla bağlıdır. İdxalatın artması, ölkənin xarici borcunu artıraraq iqtisadiyyatda qeyri-sabitlik yaradır. Azərbaycanın əsas idxal məhsulları arasında ərzaq, texnologiya, avtomobillər, yanacaq, istehsal materialları və istehlak malları yer alır. İdxalın artması, yerli istehsalatın zəif olduğu sahələrdə xarici məhsulların yerini tutmağa çalışan iqtisadi strukturların problemindən irəli gəlir.

Texnologiya və avadanlıq: Azərbaycanın inkişaf etməkdə olan sənaye sahələri üçün xarici texnologiya və avadanlıq idxal edilir. Bu sahədə ölkəmiz çoxlu xarici ölkələrdən asılıdır.
İstehlak malları: Xüsusilə qida və qeyri-qida məhsulları sahəsində idxalatın artması, yerli istehsalatın hələ də öz tələbatını ödəməməsi ilə əlaqədardır. Qeyri-rəsmi olan mənbələrə görə isə Azərbaycandakı monopolistlər yerli istehsalatın güclənməsinə imkan yaratmırlar. İnhisarçılara məxsus olan iri distribütorlar idxal etdikləri məhsulun ölkəmizdə istehsal olunmasına təsir göstərir buna görə də ölkənin xarici borclanması artır.

Azərbaycanın Xarici Ticarət Balansında Qazanc və İtkilər

Qazanc:

Neftin qiymətləri və qaz ixracı: 2024-cü ildə dünya bazarında neftin qiymətinin yüksək olması Azərbaycanın ixracatını artırıb. Bu, Azərbaycanın xarici ticarət balansına müsbət təsir göstərir və ölkəyə valyuta gəliri qazandırır.
Qeyri-neft məhsullarının artan ixracı: Azərbaycanın qeyri-neft ixracatında müşahidə olunan artım, iqtisadiyyatın şaxələnməsi baxımından əhəmiyyətlidir və ölkənin ticarət balansını gücləndirir.

İtkilər:

İdxalatın artması: İdxalatın çoxalması, xüsusən istehlak mallarına olan tələbatın artması və yerli istehsalatın hələ də inkişaf etməməsi, Azərbaycan üçün iqtisadi asılılığın artırılmasına səbəb olur. Bu, xarici ticarət balansının mənfi olmasına gətirib çıxarır.
Xarici borcun artması: İdxalatın artması ilə bağlı ölkənin xarici borcunun artması, ticarət balansının mənfi təsirini daha da artırır. Bu, xüsusilə texnologiya və yüksək texnologiyalı məhsullar sahəsində ciddi əhəmiyyət daşıyır.