Almaniyanın F-35 planı ABŞ-ın 'Kill switch' mövzusu ilə gündəmdədir

Almaniya ABŞ-dan alacağı F-35A qırıcılarının uzaqdan sıradan çıxarılması riskindən narahatdır. Almaniya 2026-cı ildə 8,3 milyard avroluq müqavilə ilə 35 ədəd F-35A almağı planlaşdırır, lakin ABŞ-ın “öldürmə açarı”nın inteqrasiyası narahatlıqları artırıb. Bu sistemin təyyarələri uzaqdan bağlamaq potensialı Avropanın hərbi müstəqilliyi üçün ciddi təhlükə yaradır. İsveçrə və Belçika bu cür uzaqdan idarəetmənin olduğunu inkar etsə də, müdafiə mütəxəssisləri bildirirlər ki, ABŞ kiçik proqram dəyişiklikləri ilə təyyarəni sıradan çıxara bilər.

Almaniyanın ABŞ-dan alacağı F-35A döyüş təyyarələri “öldürmə” sistemi sayəsində müzakirə mövzusuna çevrilib. Almaniya 2026-cı ilə qədər 35 ədəd F-35A döyüş təyyarəsi almağı planlaşdırdığı halda, ABŞ-ın uzaqdan giriş əldə edərək bu təyyarələri sıradan çıxara bilməsi ehtimalı Berlində təhlükəsizlik problemlərini yenidən gündəmə gətirib. ABŞ prezidenti Donald Trampın Ukrayna siyasətinə əsaslanan qərarları bu narahatlığı daha da gücləndirib.

Alman rəsmilərinin dediyinə görə, Tramp administrasiyası F-35A döyüş təyyarələrinə “öldürmə açarı” adlanan sistemi inteqrasiya edib və onların istənilən vaxt uzaqdan söndürülməsinə şərait yaradıb. HENSOLDT-un kommunikasiya direktoru Yoahim Şranzhofer Bild qəzetinə deyib ki, bu, sadəcə olaraq şayiə deyil, Avropanın hərbi müstəqilliyi üçün ciddi təhlükəsizlik riski yarada bilər.

Müdafiə eksperti Richard Abulafia Financial Times-a bildirib ki, ABŞ proqram təminatında kiçik dəyişikliklər etməklə təyyarələrin fəaliyyətini dayandıra bilər, lakin hələlik təyyarələrdə öldürmə açarı olduğuna dair konkret dəlil yoxdur.

Digər tərəfdən, İsveçrə Müdafiə Nazirliyi və Belçika Müdafiə naziri general Frederik Vansina F-35-in “uzaqdan idarə olunan təyyarə olmadığını” bildirərək bu iddiaları rədd edib.

Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) məlumatlarına görə, Avropa silah idxalında əhəmiyyətli artımlar yaşasa da, 2020-2024-cü illər arasında Avropanın silah idxalı 155 faiz artıb. Avropa ölkələri xüsusilə ABŞ-dan silah almağa üz tutduqca, bu vəziyyət hərbi müstəqillik və təhlükəsizlik baxımından müzakirələrə səbəb kimi görünür.