10.07.2023 Siyasət

20 0

Qlobal azad ticarət böyük zərbə vurur, çünki bir çox ölkədə iqtisadi idarələr proteksionist sənaye siyasətlərinə müraciət edir. Təchizat zənciri məhdudiyyətlərini aradan qaldırmağa və rəqabət qabiliyyətini artırmağa çalışan bir çox iqtisadiyyatlar son illərdə yerli şirkətləri qorumağa yönəlmiş dəstək paketləri elan edərək beynəlxalq mal ticarətinə zərər vurur.

Nikkei Asiada aparılan təhlilə görə, son on ildə azad ticarətə xələl gətirən proteksionist təşviqlərin və ya digər hökumət müdaxilələrinin sayı 150 faiz artıb. Son üç ildə yüzdə 60 artan bu siyasət addımları 50 mini keçib. Proteksionist siyasət addımlarının əksəriyyəti hökumətlərin daxili investisiya və istehsala üstünlük verdiyi dəstək paketlərindən ibarətdir. Avro Bölgəsində və digər böyük dünya iqtisadiyyatlarında, xüsusən də ABŞ və Çində avtomobildən çiplərə və digər strateji məhsullara qədər tədarük zəncirlərinin yenidən qurulması ehtiyacı ilə bir çox proteksionist siyasət elan edildi. Pandemiyadan sonra Ukrayna müharibəsinin dünyada qeyri-sabitliyin və parçalanmanın dərinləşməsi proteksionist siyasət addımlarını daha da sürətləndirdi. Bir çox ölkələr öz iqtisadi təhlükəsizliyini və tədarük zəncirinin təhlükəsizliyini, xüsusən də istehsalatda yenidən nəzərdən keçirmək ehtiyacı hiss etdi.

Böyük proteksionist paketlərə ABŞ liderlik edir ABŞ-da prezident Co Bayden may ayında etdiyi çıxışında “ABŞ-da bütün vergi gəlirlərinin Amerika istehsalçılarına, məhsullarına və işçilərinə xərclənəcəyini” vurğulamışdı. 2022-ci ildə Konqres yerli sənayeni gücləndirəcək iki mühüm qanun qəbul etdi. Hər iki qanun ABŞ-ın Avrozona kimi güclü müttəfiqlərini də narahat edib. İnflyasiyanın Azaldılması Aktı enerji təhlükəsizliyi və iqlimlə mübarizə tədbirlərini əhatə edən 369 milyard dollarlıq xərc paketi idi. Eyni dövrdə yerli çip istehsalçılarına 50 milyard dollarlıq təşviq təmin edəcək Çip və Elm Qanunu da təsdiqləndi. Hər iki qanun ABŞ istehsalçılarını xarici rəqiblərə qarşı dəstəkləmək məqsədi daşıyır. Məsələn, yalnız Şimali Amerikada istehsal olunan elektrik avtomobilləri vergidən azaddır. Digər tərəfdən, çip qanunu, təşviq alan ABŞ şirkətlərindən 10 il ərzində Çində heç bir artım sərmayəsi "yatırmamağı" tələb edir.