Türkiyə 'süni intellekt' döyüş təyyarəsinə keçə bilər

Prof. Dr. Merve Seren bəyan edib ki, Almaniya Türkiyənin Eurofighter döyüş təyyarələrinin alınmasında problem yaradarsa, alternativ olaraq ingilislər tərəfindən süni intellektlə təchiz edilmiş Tempest təyyarələri ola bilər. Yeşiltaş Türkiyənin Tempest-in 'alt sistemlərinin' istehsalını da qarşılaya biləcəyini ifadə etdi.

Yıldırım Beyazıt Universitetinin professoru Prof. Dr. Merve Seren “Ankaranın döyüş təyyarəsi diplomatiyası” başlıqlı təhlilində Türkiyənin son vaxtlar döyüş təyyarələri satın alma siyasətindən yazıb.

Almaniyanın Eurofighter döyüş təyyarələrinin alınmasını qəbul etsə belə, bunun şərtlərə tabe olacağını bildirən Seren, Türkiyənin də bu mövzuda münasibətinin əhəmiyyətli olacağına diqqət çəkib.

Prof. Dr. Merve Seren təhlilinə bu fikirləri daxil edib:

"Ankara uzun müddətdir ki, Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin (THK) döyüş təyyarəsi ehtiyacını qarşılamaq üçün təchizat axtarışındadır. Əslində İkinci Dünya Müharibəsindən bu yana baxdığımızda Türkiyənin müxtəlif tipli təyyarələri seçdiyi mənbə ölkələri aydın görünür: Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ), İngiltərə, Almaniya, İspaniya, İtaliya və Fransa. Lakin Soyuq Müharibə dövrü ilə birlikdə Türk Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarları Almaniya və İngiltərədən ABŞ-a keçdi. NATO-ya üzv olduqdan sonra ona bağışlanan və ya NATO dövlətləri tərəfindən təqaüdə çıxarılaraq inventardan çıxarılan əşyalar təyyarənin Türkiyə tərəfindən daha sərfəli qiymətə tədarük edilməsidir.

Döyüş təyyarələrinin alınmasında 2 mühüm element

Mövcud prosesdə THK-nın döyüş təyyarələrinin alınmasında iki həlledici məsələyə diqqət yetirilməlidir. Birincisi, Ankaranın yeni döyüş təyyarələri üçün hansı satınalma modelini mənimsədiyi və bu modelin hazırda izlənilən satınalma strategiyasına uyğun olub-olmadığıdır. Məsələn, “ağıllı satınalma”, “lisenziya altında istehsal” və ya “texnologiya transferi” ilə “birgə istehsal”a üstünlük verilməsi ön plandadır? Türkiyənin uzun illər xaricdə qrantlar və hazır alışlar yolu ilə həyata keçirilən satınalma təcrübəsi 1970-ci illərin sonunda pozulub.

Bildiyiniz kimi, ABŞ-ın 1964-cü il Conson məktubundakı təhdid tonu 1974-cü il Kipr Sülh Əməliyyatından sonra cəzaya çevrildi. Türkiyə 1975-1978-ci illəri silah embarqosu altında keçirdi. Bu səbəblə əvvəlcə Hava Qüvvələrinin Gücləndirilməsi Vəqfinin, daha sonra isə Vəqf və Dövlətin ortaqlığı ilə 1784 saylı qanunla qurulan TAİ, sözün əsl mənasında “müstəqillik” axtarışının məhsuludur.