10.01.2025 Siyasət

0 0

Kommersant.az Maliyyə Nazirliyinin digər bir nazirliklə birləşdirilməsi məsələsi ölkənin dövlət idarəetmə sistemində ciddi dəyişikliklərə səbəb ola biləcək bir addım kimi qiymətləndirir. Belə qərarların arxasında bir sıra əsas məqsədlər dayanır: dövlət idarəçiliyinin səmərəliliyinin artırılması, büdcə və resursların daha düzgün bölüşdürülməsi, iqtisadi və sosial siyasətin daha yaxşı koordinasiyası. Bu məsələdə ən çox müzakirə olunan üç ssenari Maliyyə Nazirliyinin ya İqtisadiyyat Nazirliyi ya Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və ya Dövlət Gömrük Komitəsi ilə birləşdirilməsi ilə bağlıdır. Hər üç ssenarinin özünəməxsus üstünlükləri, çağırışları və potensial təsirləri mövcuddur.

İlk növbədə Maliyyə Nazirliyinin İqtisadiyyat Nazirliyi ilə birləşdirilməsi ehtimalını nəzərdən keçirək. İqtisadiyyat Nazirliyi ölkənin iqtisadi siyasətinin hazırlanması və icrası ilə məşğuldur, Maliyyə Nazirliyi isə dövlət büdcəsinin tərtibi, xərclərin idarə olunması və maliyyə resurslarının paylanmasına cavabdehdir. Bu üç nazirliyin birləşdirilməsi, iqtisadi və maliyyə siyasətləri arasında daha sıx koordinasiya yaratmaq üçün mühüm addım ola bilər. Bu yanaşma dövlət xərclərinin optimallaşdırılmasını və resursların daha düzgün idarə olunmasını təmin edə bilər. Xüsusilə qeyri-neft sektorunun inkişafı və regional layihələrə sərmayələrin yönəldilməsi sahələrində birgə fəaliyyət daha böyük nəticələr verə bilər.

Dövlət büdcəsinin qeyri-neft gəlirlərinin artırılması, sosial-iqtisadi inkişaf planlarının inteqrasiyası, dövlət investisiya strategiyalarının gücləndirilməsi kimi sahələrdə bu inteqrasiya geniş imkanlar yaradır. İqtisadiyyat Nazirliyinin əsas rolu iqtisadiyyatın inkişafını təmin etmək, Maliyyə Nazirliyinin əsas rolu isə maliyyə resurslarını səmərəli şəkildə idarə etməkdir. Bu iki sahənin birləşdirilməsi ölkədə daha çevik və vahid iqtisadi idarəetmə modeli yaradılmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, qlobal iqtisadi çağırışlar, o cümlədən inflyasiya, iqtisadi qeyri-sabitlik və investisiya mühitində rəqabət qabiliyyətinin artırılması bu dəyişiklikləri zəruri edə bilər.

Digər tərəfdən, Maliyyə Nazirliyinin Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə birləşdirilməsi nəzəri baxımdan fərqli, lakin maraqlı bir yanaşmadır. Sosial müdafiə proqramları ölkənin büdcəsində əhəmiyyətli yer tutur və bu proqramların maliyyələşdirilməsi birbaşa Maliyyə Nazirliyinin nəzarətindədir. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi isə sosial yardım proqramlarının təşkili və icrası ilə məşğuldur. Bu iki sahənin birləşdirilməsi sosial müdafiə siyasətinin maliyyələşdirilməsində şəffaflıq və effektivlik təmin edə bilər.

Sosial müdafiə proqramlarının həyata keçirilməsində vətəndaşların ehtiyaclarına daha operativ cavab verilməsi, dövlət yardımlarının düzgün istiqamətləndirilməsi, sosial proqramlar üçün büdcə planlamasının sadələşdirilməsi kimi üstünlüklər bu inteqrasiyanın mümkün nəticələri sırasındadır. Vahid idarəetmə strukturu vasitəsilə yardım proqramlarının təsdiqi və icrası prosesləri sadələşə bilər, vətəndaşlar üçün xidmətlər isə daha rahat və əlçatan olar. Bu, xüsusilə aztəminatlı təbəqələrin dövlət dəstəyindən daha səmərəli faydalanmasını təmin edə bilər.

Lakin bu yanaşma müəyyən çətinliklər də yarada bilər. İnzibati və funksional yüklənmənin artması, sosial siyasətə yönəlik diqqətin azalması, yeni idarəetmə strukturunun fəaliyyətə başlaması üçün tələb olunan keçid dövrünün çətinlikləri bu birləşmənin riskləri arasında göstərilə bilər. Sosial siyasət dövlətin vacib prioritetlərindən biridir və maliyyə siyasətinə fokuslanmış bir qurumun bu sahədə yetərincə səmərəli ola bilməsi sual doğura bilər.

Bütün bunları nəzərə alaraq, Maliyyə Nazirliyinin digər bir nazirliklə birləşdirilməsi məsələsində diqqət mərkəzində saxlanılmalı olan əsas məsələ dövlət idarəetmə sisteminin modernləşdirilməsi və optimallaşdırılmasıdır. Bu proses zamanı ən mühüm məsələ sosial-iqtisadi sabitliyin qorunması, dövlət xidmətlərinin keyfiyyətinin artırılması və vətəndaşların rifahının təmin edilməsidir. Belə struktur dəyişiklikləri geniş təhlil, strateji planlama və ictimai maraqların diqqət mərkəzində saxlanılması ilə həyata keçirilməlidir.

Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsinin Maliyyə Nazirliyi ilə birləşdirilməsi ehtimalı da dövlət idarəetməsində diqqətəlayiq bir yanaşma kimi dəyərləndirilə bilər. Gömrük Komitəsi xarici ticarət əməliyyatlarının tənzimlənməsi, gömrük rüsumlarının toplanması və iqtisadi təhlükəsizlik məsələlərinə cavabdehdir. Maliyyə Nazirliyi isə dövlət büdcəsinin formalaşdırılması və maliyyə axınlarının idarə olunmasında mühüm rol oynayır. Bu iki qurumun birləşdirilməsi bir sıra iqtisadi və inzibati məqsədlərə xidmət edə bilər.

Belə bir inteqrasiya, ilk növbədə, gömrük gəlirlərinin daha səmərəli idarə olunmasına və dövlət büdcəsinə birbaşa nəzarətin gücləndirilməsinə şərait yaradar. Gömrük rüsumları dövlət büdcəsinin əsas gəlir mənbələrindən biridir və bu resursların Maliyyə Nazirliyi çərçivəsində mərkəzləşdirilməsi maliyyə axınlarının şəffaflığını artırar. Bununla yanaşı, dövlətin vergi və gömrük siyasətinin koordinasiyası təmin edilərək, xarici ticarət əməliyyatlarının daha düzgün tənzimlənməsi mümkün olar.

Gömrük Komitəsinin Maliyyə Nazirliyinə birləşdirilməsi həm də bürokratik maneələrin aradan qaldırılmasına kömək edə bilər. Vahid struktur çərçivəsində həm gömrük rüsumlarının yığılması, həm də bu vəsaitlərin dövlətin maliyyə ehtiyaclarına uyğun bölüşdürülməsi daha operativ şəkildə həyata keçirilə bilər. Bu, xarici ticarətlə məşğul olan sahibkarlar üçün daha əlverişli bir mühit yarada bilər, çünki gömrük prosesləri ilə bağlı məsələlər birbaşa büdcə planlaması ilə əlaqələndiriləcək.

Lakin bu yanaşmanın müəyyən çətinlikləri də mövcuddur. Gömrük Komitəsinin müstəqil qurum kimi fəaliyyət göstərməsi onun xarici ticarət siyasətində çevikliyini artırır və iqtisadi təhlükəsizlik baxımından strateji rol oynayır. Onun Maliyyə Nazirliyinə birləşdirilməsi bu çevikliyi müəyyən dərəcədə azalda bilər. Gömrük siyasətinin yalnız maliyyə perspektivindən tənzimlənməsi xarici ticarət əməliyyatlarında tarazlığın pozulmasına səbəb ola bilər.

Bundan başqa, gömrük fəaliyyətinin daha geniş iqtisadi təsirləri nəzərə alınmalıdır. Gömrük sisteminin effektivliyi yalnız rüsumların toplanması ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda daxili bazarın qorunması, idxal və ixrac siyasətinin idarə edilməsi və qaçaqmalçılığın qarşısının alınması kimi funksiyaları da əhatə edir. Bu sahələrdə idarəetmə səlahiyyətlərinin Maliyyə Nazirliyinə keçməsi bəzi hallarda ixtisaslaşma səviyyəsini zəiflədə bilər.

Belə bir qərar qəbul edilərkən nəzərə alınmalı əsas məqamlar bunlardır. Məsələn:

Şəffaflıq və Hesabatlılıq: Gömrük gəlirlərinin büdcəyə daxil olması daha şəffaf ola bilər, lakin bu prosesdə iqtisadi təhlükəsizlik prinsipləri unudulmamalıdır.

İqtisadi Təhlükəsizlik: Gömrük siyasətinin tənzimlənməsi müstəqil qalaraq iqtisadi təhlükəsizliklə əlaqələndirilməlidir.

Biznes İqlimi: Xarici ticarətlə məşğul olan sahibkarların gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsindən faydalanması üçün əlavə tədbirlər görülməlidir.

Gömrük Komitəsinin Maliyyə Nazirliyinə birləşdirilməsi qərarı strateji planlama tələb edir. Bu inteqrasiya yalnız maliyyə axınlarının idarə olunması deyil, həm də gömrük siyasətinin geniş miqyaslı iqtisadi və strateji təsirləri nəzərə alınaraq həyata keçirilməlidir. Əgər düzgün icra edilərsə, bu, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artırılmasına və gömrük xidmətlərinin daha operativ və şəffaf idarə edilməsinə səbəb ola bilər. Lakin potensial risklər diqqətlə təhlil olunmalı və dövlətin uzunmüddətli maraqlarına uyğun tədbirlər görülməlidir.

Bu yanaşma ilə, Azərbaycanın iqtisadi idarəetməsində yeni bir səhifə açıla bilər, amma bu səhifənin uğurlu olması üçün həm iqtisadi, həm inzibati, həm də strateji aspektlərdə balanslaşdırılmış addımlar atılmalıdır.

Azərbaycanın hazırkı iqtisadi çağırışları fonunda belə birləşmələrin həyata keçirilməsi qlobal təcrübədən də təsirlənə bilər. Bəzi ölkələrdə maliyyə, iqtisadiyyat və sosial siyasətin vahid idarəetmə altında birləşdirilməsi müsbət nəticələr verib. Lakin hər bir ölkənin öz iqtisadi, sosial və idarəetmə xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Azərbaycanın iqtisadi inkişafı, qeyri-neft sektorunun gücləndirilməsi və sosial siyasətin daha səmərəli həyata keçirilməsi məqsədilə bu istiqamətdə atılacaq addımlar xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu prosesin əsas məqsədi dövlət idarəetməsini daha səmərəli, şəffaf və vətəndaş mərkəzli etməkdir.